از نرم‌خویی تا پرده‌پوشی؛ درس‌های زندگی اجتماعی از سیره رسول اکرم (ص)

به گزارش خبرگزاری حوزه، رسول اکرم حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله بر ادای حقوق مردم تأکید فراونی داشت، از روایات شریف حقوق زیادی استنباط می‌شود که برخی آنها عبارت است از:

۱. هر چه برای خود می‌پسندی، برای دیگران نیز بپسند.
۲. پرهیز از آزار آنها با گفتار با کردار.
۳. پرهیز از تکبر نسبت به آنها.
۴. پرهیز از سخن‌چینی و نیز گوش دادن به سخن‌چینی سخن‌چینان.
۵. عدم قطع رابطه بیش از سه روز.
۶. نیکی کردن در حق آنها با حداکثر توان.
۷. خوش‌اخلاقی، نرم‌خویی و گشاده‌رویی نسبت به همه.
۸. وفای به عهد و پیمان با آنها و عدم خیانت به آنها.
۹. احترام به همه براساس شأن و منزلتی که دارند، به ویژه احترام به بزرگان هر قوم.
۱۰. خیرخواهی برای آنها.
۱۱. اصلاح و آشتی دادن کسانی که به عللی از یکدیگر جدا شده، دشمنی پیدا کرده‌اند.
۱۲. پرده‌پوشی از زشتی‌ها و خطاهای مردم.
۱۳. کوشش در رفع نیاز آنها تا حد امکان.
۱۴. سلام کردن به مردم.
۱۵. همنشینی با نیازمندان.
۱۶. پی‌جویی وضعیت مردم و رسیدگی به مشکلات آنها و شرکت در مجالس و مراسم آنها.
۱۷. مواسات با آنها در دارایی خود.
۱۸. عیادت آنها به هنگام بیماری.
۱۹. شرکت در تشییع جنازه آنها.
۲۰. به نیکی یاد کردن از آنها پس از مرگشان.

در این میان در روایات، افزون بر حقوق پدر و مادر و خویشاوندان، بر حقوق برخی افراد جامعه بیشتر تأکید شده است؛ نظیر حقوق همسایگان، دوستان، میهمانان و زیردستان انسان. سفارش درباره حقوق همسایگان بسیار فراوان است؛ برای مثال رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «بهترین یاران خدا کسانی هستند که نسبت به یاران خود بهترین باشند و بهترین همسایگان خدا کسانی‌اند که برای همسایه خود بهترین باشند». عبداللَّه بن عمرو گوسفندی را برای مجاهد ذبح کرد و پس از ذبح گوسفند نزد وی برد. مجاهد دو بار از او پرسید: «آیا از این گوسفند، به همسایه یهودی ما هم هدیه کردید؟» من از رسول خدا صلی الله علیه وآله شنیدم که می‌فرمود: «جبرئیل همواره مرا به رعایت حقوق همسایه سفارش می‌کرد؛ چندان که پنداشتم، همسایه را نیز یکی از وارثان قرار خواهد داد». این روایت را عایشه نیز نقل کرده است. امام علی علیه السلام نیز در آستانه شهادت خویش، همین روایت را نقل کرده است.

حقوق همسایه

رسول خدا صلی الله علیه وآله در فراز دیگری، حرمت همسایه را چون حرمت مادر می‌داند.یکی از مردان انصار نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله آمد و گفت: «از فلانی خانه‌ای خریده‌ام؛ اما نزدیک‌ترین همسایه‌ام کسی است که از او هیچ خیری امید ندارم و از شرش هم در امان نیستم». رسول خدا صلی الله علیه وآله به امام علی علیه السلام، سلمان و ابوذر دستور داد که از طرف ایشان با بلندترین صدا، سه بار اعلام کنند که هرکس همسایه‌اش از شر او در امان نباشد، ایمان ندارد. آنها نیز اعلام کردند: سپس رسول خدا صلی الله علیه وآله با دستش به چهل خانه از مقابل پشت سر و از سمت راست و چپش اشاره کرد(و آنها را همسایه انسان دانست.) در فراز دیگری فرمود: «هرکس همسایه‌اش را بیازارد، خدا بوی بهشت را بر او حرام می‌کند و جایگاهش در آتش است که چه بد جایگاهی است! و هرکس حق همسایه‌اش را تضییع کند، از ما نیست؛ جبرئیل همواره درباره همسایگان به من سفارش می‌کرد؛ به گونه‌ای که پنداشتم، همسایه را یکی از وارثان قرار خواهد داد».

در برخی روایات، حتی در مورد خوراک و پوشاک همسایه نیز سفارش شده است: «هرکس که سیر بخوابد؛ ولی همسایه‌اش گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است».روزی یکی از یاران رسول خدا صلی الله علیه وآله، سر وقت به قراری که با رسول خدا صلی الله علیه وآله گذاشته بود نرسید. وقتی خدمت رسول خدا صلی الله علیه وآله رسید، ایشان از او پرسید «چه شد که دیر آمدی؟» او گفت: «لباسی نداشتم که بپوشم و بیرون بیایم». رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «آیا همسایه‌ای که دو دست لباس داشته باشد، نداشتی که یکی از آنها را به تو عاریه دهد؟» گفت: چنین همسایه‌ای دارم». رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «اکنون که لباسش را به تو عاریه نداده، برادر تو محسوب نمی‌شود». رسول خدا صلی الله علیه وآله حقوق همسایه را چنین برشمردند:

۱. اگر از تو کمکی طلبید، کمکش کنی.
۲. اگر قرضی خواست، قرض بدهی.
۳. اگر نیازمند شد، تنهایش نگذاری.
۴. اگر به او خیری رسید به او تبریک بگویی.
۵. اگر بیمار شد، به عیادتش بروی.
۶. اگر دچار مصیبتی شد، به او تسلیت و دلگرمی دهی.
۷. اگر درگذشت به تشییع جنازه‌اش بروی.
۸. خانه‌ات را چندان بلند نسازی که مانع از رسیدن باد به او شود؛ مگر آنکه خود او اجازه دهد.
۹. اگر میوه‌ای خریدی، به او نیز بدهی و اگر چنین قصدی نداری، مخفیانه به خانه‌ات ببری تا او نبیند.
۱۰. اجازه ندهی که فرزندت میوه را بیرون برد و باعث حسرت و اندوه فرزندان همسایه‌ات شود.
۱۱. با بوی غذاهایت او را نیازاری...

منابع:

پایگاه اینترنتی khamenei.ir

مفاتیح الحیات آیت الله جوادی آملی

سنن النبی علامه طباطبایی